İzzet DOĞAN*
Amerika Birleşik Devletleri’nin Kaliforniya eyalet mahkemesi, arıların balık olduğunu söyleyerek yargı dünyasının sürpriz kararlarından birine imza attı.
Aslında Kaliforniya Eyaletinde yürürlükte olan yasalar sadece soyları tükenmekte olan kuşlar, amfibiler, sürüngenler, memeliler, balıklar ve bitkilerin korunmasını öngörüyordu.
Tartışılan mevzu ise; karasal bir omurgasız olan bombus arısının balık tarifine girip girmediğiydi.
Eyaletteki çevreciler arının korunması gerektiğini savunurken, çiftçiler bu savunmayı kabul etmiyorlardı.
İlk derece mahkemesi arıların müdafaa altına alınamayacağına karar vermişti.
Ancak sonunda sevinen taraf çevreciler oldu. Zira temyiz mahkemesi birinci derece mahkemesinin kararını bozdu, acayip ve tuhaf karşılansa bile tarihi bir karar vererek arıları “balık” sayıp muhafazaya aldı.
Kaliforniya Üçüncü Bölge Temyiz Mahkemesi yargıçlarının da kararlarında belirttiği üzere biyolojik olarak baktığımızda arılar, natürel ki balık değil. Lakin mahkeme, bombus arılarının omurgasız olarak sınıflandırılabileceğine ve onlara California Jenerasyonu Tehlike Altındaki Tipler Yasası kapsamında müdafaa sağlanabileceğine karar verdi.
Çevreciler bakımından bu karar “Eyaletteki arılar için kusursuz bir gün” olarak sevinçle karşılandı.
Kısacası, onlara daha âlâ müdafaa sağlamak için Balık ve Av Komitesi bombus arılarının balık olduklarını söylüyorsa balık sayılırlar. Karar, balık ve arıların çoklukla nasıl tanımlandığı açısından gereksiz yere tuhaflık yaratsa da, böcekler için muhafaza arayan kümeler ve başka muhafazacılar tarafından memnuniyetle karşılandı. Arıların uçakların düşmesine bile sebep olduğunu söyleyen çiftçiler ise üzüldüler.
Bu karar bizim “Karakuşi” dediğimiz kararları çağrıştırdı.
Bir gün Karakuş Kadı, bir fırının önünden geçerken burnuna hoş bir koku gelmiş. Vitrinde güveç içinde nar üzere kızarmış sahibini bekleyen nefis bir ördek varmış. Karakuş Kadı, fırıncıya:
-‘Ben bunu alıyorum!’ demiş.
Kadıya itiraz edilir mi? Fırıncı çabucak ördeği paket yapıp vermiş. Az sonra ördeğin asil sahibi gelmiş:
-‘Hani bizim ördek?’ demiş.
Fırıncı boynunu büküp:
-‘Uçtu!’ deyince iş arbedeye dönüşmüş. Arbede sırasında fırıncı, ortaya giren bir gayrimüslim müşterinin gözünü kazara çıkarınca korkup kaçmaya başlamış. Gayrimüslim de peşine düşerek kovalamış. Fırıncı bir duvardan atlarken, bilmeden duvarın öteki tarafındaki gebe bir bayanın üstüne düşmüş. Bayan, çocuğunu düşürdüğü için, bayanın kocası da fırıncının peşine düşmüş. Can havliyle kaçan fırıncının çarpıp devirdiği Yahudi bir vatandaş da kızıp peşlerine takılmış. Sonunda duruma müdahale eden zaptiyeler hepsini yakalayarak Karakuş Kadı’nın huzuruna çıkarmışlar.
Kadı sırayla sormuş:
Ördeğin sahibi:
-‘Bu adam ördeğimi vermedi’ diye şikâyette bulunmuş:
Karakuş Kadı, haberi yokmuş üzere fırıncıya sormuş:
-‘Be adam, ne yaptın bu adamın ördeğini?’
Fırıncı karşılık vererek:
-‘Ördek bu! Uçtu Efendim’ demiş.
Kadı, kara kaplı defterini açmış:
-‘Ördeğin karşısında ‘tayyar’ yazılı. Tayyar ‘uçar’ manasına gelir. O halde ördeğin uçması hata değil’ diyerek, fırıncının ördek işinden beraatine karar vermiş.
Gözü çıkan gayrimüslim vatandaşa sormuş. Onun yakınmasına da kara kaplı kitaptan bir unsur bulmuş. Kara kaplı kitapta:
‘Her kim ki bir gayrimüslimin iki gözünü çıkara, o müslimin tek gözü çıkarıla.’ diye yazıyormuş. Gayrimüslim:
-‘Benim tek gözüm çıktı. Artık ne olacak?’ diye sorunca Karakuşi Kadı:
-‘Çözümü pek kolay. Artık fırıncı senin öbür gözünü de çıkaracak, biz de onun tek gözünü çıkaracağız!
Bu durumda, gayrimüslim yakınmaktan vazgeçmiş, fırıncı bu davadan da beraat etmiş.
Çocuğunu düşüren bayanın kocasına da Karakuşi Kadı:
-‘Tamam. Karını vereceksin, bu adam yerine yeni çocuk koyacak’ deyince o da şikayetini anında geri almış! Fırıncı bu davadan da kurtulmuş.
Kadı bu defa Yahudi’ye dönmüş:
-‘Senin şikayetin nedir bre?’ demiş.
Olup bitenleri ibretle seyreden Yahudi bir müddet düşündükten sonra ellerini açmış:
-‘Ne diyeyim Kadı Efendi! Adaletinle bin yaşa‘
Türkiye İstatistik Kurumu bilgilerine nazaran Mayıs 2022 prestiji ile Tüketici Fiyat Endeksi bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 73.50 oranında artış sağlamış.
Ancak kiracılara bu enflasyon oranı değil TÜFE’nin Mayıs 2022 prestiji ile zati yıllık enflasyonu nazaran daha düşük olan on iki aylık ortalaması yani yüzde 39.33 uygulanacaktı.
Şimdi TBMM 8 Haziran 2022 tarihinde konutlarda kira artış oranını 1 Temmuz 2022 tarihinden itibaren yüzde 25 ile sonlandırdı ve bu düzenleme yayınlanarak yürürlüğe girdi. İş yerleri kiralarında bir sınırlama yapılmadı.
Bu duruma nazaran 30 Haziran 2022 tarihine kadar bir yıllık müddeti sona eren kiracılar yasal olarak yüzde 39.33 oranında artış yapmak zorundalar. Bu tarihten bir gün sonra yıllık mühleti sona eren kiracılar ise 1 Temmuz 2022 tarihinden itibaren yıllık yüzde 25 oranında yahut daha az artış yapacaklar.
Ev sahipleri açısından ise tam zıddı. Yani bir gün orta ile konut sahibinin alacağı kira yüzde 25’e yahut daha aza inecek.
Öte yandan birebir binada iş yeri olarak kullanılan bağımsız kısım için mesken sahibine ödenen kira yüzde 39.33 oranında artarken, konut olarak kullanılan tıpkı binadaki bağımsız kısım için ödenen kira yüzde 25 oranında yahut daha az artacak! 1 Temmuz 2022 tarihinden sonra da ne olacağı aşikâr değil.
Şimdi mahkemelerde yüzlerce mesken sahibi kiracı davası açıldı ve açılıyor. Birinci duruşma günü en az 7 ay sonraya veriliyor ve davalar yıllarca sürecek.
Ne diyelim efendiler, adaletinizle bin yaşayın!
*Emekli İstanbul Hâkimi