11 yaşına yeni giren kızım, ısrarla akıllı telefon istiyor; çünkü sınıfında sadece kendisinde yokmuş! Bu durumla başa çıkmak zor ve biliyorum ki yalnız değilim. Akıllı telefonların olumsuz etkileri İngiltere, Fransa başta olmak üzere pek çok ülkeyi okullarda yasaklara zorluyor. Peki, yasaklamak çözüm mü?
Kızıma 12 yaşından önce telefon vermek istemiyorum. 16 yaşından önce sosyal medya kullanıcısı olmasını uygun bulmuyorum. Teknolojinin hayatımızın önemli bir parçası olduğunu biliyorum ve eski kafalı değilim ancak risklerin farkındayım. Öte yandan, kızımın arkadaşları arasında akıllı telefonu olmayan tek çocuk olmasını da istemiyorum. Orta çocukluk ve ergenlik döneminde bir gruba ait olmanın, kabul edilmenin ve akran onayının ne kadar kritik olduğunun bilincindeyim ve onu incitmek istemiyorum ancak sisteme teslim olmayı da kabul edemiyorum. Bu kısırdöngüyle boğuşurken, gördüm ki yalnız değilim. İngiltere’de çocuklara 14 yaşına kadar akıllı telefon verilmemesini savunan Clare Fernyhough ve Daisy Greenwell adında iki anne WhatsApp grubu kurdu ve bu grubun kısa sürede dört binin üzerinde üyesi oldu. Ebeveynler çaresiz oldukları bu durumda kendilerine çıkış yolu arıyorlar.
Akıllı telefonlar çocuklara hazır olmadıkları bir dünyanın kapılarını açarken pornografi, kendine zarar verme ve intiharla ilgili içeriklere maruz kalmasına neden olabiliyor. Ülkemizde Millî Eğitim Bakanlığı’nın yayımladığı bir genelge ile 2023-2024 eğitim yılında okullarda cep telefonu kullanımı yasaklanmıştı. Öğrencilerin cep telefonları okulda öğretmenler tarafından toplanıyor ve okul çıkışı geri veriliyor.
İngiltere Eğitim Bakanlığı kısa bir süre önce ülke genelinde 12 yaş üzeri çocukların yüzde 97’sinde akıllı telefon olduğunu ve bunun da okullarda sorunlara sebep olduğuna vurgu yaparak okullarda akıllı telefon kullanımına yasak getirdi.
Daha çok iletişim
ABD’de uygulamaların sonuçlarına dair örnekler dikkat çekici. Geçen eğitim öğretim döneminde Massachusetts’teki bir okulda akıllı telefon kullanımının yasaklanmasının ardından derslere ilginin, odaklanmanın arttığı, teneffüslerde daha çok iletişim ve etkileşim yaşandığı gözlenmiş. Cep telefonu polisi olmaktan yorulduklarını söyleyen öğretmenler de sonuçtan umutlu.Virginia’daki okul bölgesinde yapılan bir anket, öğretmenlerin yaklaşık üçte birinin öğrencilere derste 5 ila 10 kez cep telefonlarını kaldırmaları konusunda uyarıda bulunduğunu ve yüzde 14.7’sinin bunu sınıfta 20 defadan fazla tekrar ettiğini ortaya çıkarmış.
Ekran sayısını artırmak bağımlılığı artırıyor
Araştırmalara göre, akıllı telefon sahibi olma yaşı en erken 12’dir, tavsiyem ise lisedir. Çocuğun tableti varsa akıllı telefona ihtiyacı yok, çünkü tabletin yapamadığı ama akıllı telefonun yapabildiği tek bir şey vardır o da sim kart. Sim kart için çocuğa akıllı telefon alıyoruz ve ekran sayısını artırıyoruz; bu da ekran bağımlılığını artırıyor. Liseden önce çocuğuna akıllı telefon alan velilere, “İyi ki almışım mı yoksa keşke almasaydım mı” diye sorulunca; velilerin yüzde 25’i “İyi ki almışım, yüzde 75’i ise “Keşke almasaymışım” yanıtını verdi. İyi ki almışım diyenlere kulak verirsek bunun nedenini; “Çocuğuma ulaşabilirim, çocuğumun nerede olduğunu öğrenebiliyorum, ondan hemen haber alabiliyorum” diye açıklıyorlar. Keşke almasaydım diyenler ise “Çocuğuma artık ulaşamıyorum, erişemiyorum, sürekli telefonda, yüzümüze bakmıyor” diye yakınıyor. Yani veliler akıllı telefon alırken çocuklarıyla olan ilişkilerine de zarar veriyorlar.
“Okul sınırları içine girmesin”
Akıllı telefonların okul sınırları içine girmesini tavsiye etmiyorum; çocuklar telefonlarıyla okula gelsinler ancak telefonlar girişte teslim edilsin, çıkışta alsınlar. Birçok okul bu tarz bir uygulama yapıyor. Bazı öğretmenler eğer derste çocukların telefonlarına ihtiyaç duyuyorlarsa telefonlar sınıfa getiriliyor ve etkinlik yapıldıktan sonra tekrar toplanıyor. Bu da doğru bir yaklaşım. Ancak telefon okul sınırları içerisine girdiği an birçok sıkıntı ile karşılaşıyoruz. Çocukların ve gençlerin en sık kurduğu cümlelerden biri “Herkesin var. Benim neden yok?” oluyor. Bu da herkes yanlış yapıyor ben neden yanlış yapmıyorum demek gibi bir şey. Buradaki temel neden iletişim ise cihazın akıllı olmasına gerek yok. Çünkü cihazın akıllı olması demek diğer tüm uygulamaların telefona yüklenebilmesi demek. Eğer veli tüm uygulamaları ve oyunları kontrol ediyor ve sadece sınırlı bir kullanıma izin veriyorsa bunda hiçbir sorun yok. Burada önemli olan sınırlı kullanım! Yaş, süre, uygulama ve içerik sınırlamaları ile sınırlandırmalısınız. Aksi halde sınırı olmayan çocuklar yaşlarına ve psikolojilerine uygun olmayan içeriklerle karşılaşırlarsa sorununuz bir akıllı telefondan daha fazlası olabilir.
Sosyal ilişkileri etkiliyor
Psikolog Oya Çanak, erken yaşta telefon kullanımının zararlarını şöyle açıklıyor:
Cep telefonu ekranından gelen mavi ışık nedeniyle melatonin hormonu azalıyor, bu durum da uyku sorunlarına neden olabiliyor.
Gözün normal yaşam akışındakinden daha hızlı hareketine sebep oluyor.ve göz bozuklukları başlıyor.
Sıkılma duygusu ile baş edememe, dikkati toparlamada zorluğa, okumadan ve araştırmadan soğumaya neden oluyor.
Sosyal becerilerde yüz yüze iletişimi tercih etme yerine daha konfor alanına kaçarak bireyselleşmeye ve akran ilişkilerinde zorlanmalara yol açıyor.
Çocukları fiziksel, cinsel, duygusal istismara açık hâle getiriyor.
Duygusal alanda oyun azalarak pasif katılımcı haline gelir ve deneyerek öğrenme sekteye uğrayabilir.
Fiziksel hareketi azaltıyor.
Özellikle kız çocuklarında beden algısına yönelik yanlış beslenmeye ve oğlan çocuklarında da agresyona neden oluyor.
Psikolog Oya Çanak, telefon bağımlılığını engellemek için şu öneride bulunuyor: Bizim yoğun dijital meşguliyetimiz çocuklarla ilişkisel oluşturacağımız ortak dikkat alanlarının azalmasına ve fiziken orada olsak da, o an orada ilişkisel bakımdan olamayışımıza neden olur. Günün belirli zamanlarında rutinde teknolojiden bağımsız ilişkisel paylaşım alanları yaratmak, çocuklarımızı bağımlılıktan büyük ölçüde koruyacaktır. Unutmamalıyız ki 12 yaş altında bir çocuğun ruhsal dünyasında anne, baba ve öğretmenler her zaman akranlardan gelişim için daha önemli, koruyucu ve her manada besleyici bir yer tutar.
İngiltere: 2023 sonunda Eğitim Bakanlığı’nın açıklaması ile okullarda akıllı telefon kullanımı yasaklandı. Öğrenciler telefonla gelseler bile kapıda toplanıyor.
İspanya: Ülke genelinde olmasa da, pek çok bölgede okullarda akıllı telefon yasak.
Hollanda: 2023 sonunda, okullarda telefon yasağı getirdi.
Fransa: 2018 yılında okullarda akıllı telefonlar ve internete bağlı tüm cihazların kullanımı yasaklanmıştı. Bu kural 3-15 yaş arasını kapsıyor.
Almanya: Resmi bir düzenleme olmasa da, okullarda telefon yasağı konusunda çağrılar yapılıyor.
İtalya: 2007 yılında aldığı kararla okullarda telefonu yasaklayan ilk AB ülkesi oldu.
Danimarka: Yıl sonunda politikacılardan yasaklama çağrısı geldi.
ABD: Eyalet bazında kurallar değişiyor. 2020’de bu yana okulların yüzde 76’sında telefon yasakları uygulanıyor.